“Evde, balkonda ve terasta sıra dışı bitkilere yer versek ne güzel olur?” diyen okurlarımız için bu ay Euphorbiacea ailesinin 3 üyesini bir araya getirdik. Onları yakından tanımaya ne dersiniz?
YAZI: GÜLNAR ÖNAY
Euphorbiacea ailesi Sütleğengiller olarak bilinir. Bu geniş aile, 350’nin üzerinde tür ve 5000-8000 arası alt kültür barındırır. Kutup bölgeleri dışında dünyanın dört bir yanına yayıldığı gibi, meraklılarının araştırma ve çabaları sayesinde melez ve aşılı türler her sene artış gösterir. Türlerin dış görünüşleri birbirinden çok farklıdır. Öyle ki, boyu 12 metre olan da vardır, bir tenis topu büyüklüğünde olan da… Buna karşın tek ortak özellikleri, kırıldıkları ya da kesildikleri zaman akıttıkları sütümsü, koyu özsulardır (lateks). Bu sıvılar deriyle temas ettiğinde bazen alerjik reaksiyona neden olabilir. Ev içi bitkisi olan kauçuk bitkisi de (Havea brasiliensis) bu ailenin bir üyesidir. Şimdi gelin, bu ailenin grafik vurgu yaratan 3 türünü tanıyalım.
1. Euphorbia ingens
İnce, uzun ve çok etkili görünüşe sahip bu güzel bitki, daimi olarak bir ev içi bitkisi olabileceği gibi, kış aylarında kuzeye açık olmayan, korunaklı ve yarı gölge bir alanda de yetişebilir. Zamanla boğumlarında oluşan yan dallarla giderek zenginleşir.
Genel bakım: Toprağı için kum ve nitelikli bahçe toprağı yeterlidir. Saksıda yetiştirecekseniz, kum, perlit ya da pomza vi iyi cins bir saksı toprağı yeterlidir. Saksı toprağı senede bir kez yenilenmelidir. Eğer saksı çok büyükse yüzeyden olabildiğince eski toprak yenisiyle değiştirilmeli ve yeşil bitki besini verilmelidir. Budama: Bitki enine ve boyuna çok gelişme eğilimi içinde olursa bir lastik eldivenle boğumundan kesilir. Yaradan akan lateks suyla iyice temizlenmelidir. Bu aşamada akıntı kesilir.
Çoğaltma: Kesilen parçalar iyice yıkanıp en az 15 gün, yarası kuruyuncaya kadar kuytu ve gölge bir alanda bekletilir. Sonra dip kısmından 5-10 santimetre toprağa dikilir ve çok az sulanır.
2. Euphorbia tirucalli
Eğer kendi kendine son derece ilginç soyut bir heykel görünüşü alacak bir bitki istiyorsanız, Geyik boynuzu da denilen bu değişik bitkiden şaşmayın. Ev içinde, güneş almayan ışıklı bir alan tam ona göre. Bahçede ise korunaklı ve yarı gölge bir alan yeterli. Kışın çok soğuk olan bölgelerde saksı içinde yetiştirin ve kış aylarında koruma altına alın. Çoğaltma, toprak ve bakım için ön sayfada verdiğimiz genel bilgileri uygulayabilirsiniz.
Adı nereden geliyor?
M.S. I. yüzyılda Sudan Kralı II Juba’nın doktoru Euphorbus, Atlas Dağları’nda bulduğu yakıcı sütü olan bitkiyle o sırada çok yaygın olan frengi hastalığını iyileştirmiş. Bitkileri sınıflandıran Linne, söz konusu aileye bu doktorun adını vermiş.
3. Euphorbia milii
Ülkemizde İsa dikeni de denir. Ailenin ender çiçek veren türlerinden biridir. “Ah şu gülden de beter dikeni olmasa!” diyebilirsiniz ama kırmızıya çalan minik çiçekleriyle bu güzel bitkiye dikenler de yakışıyor. Küçük ve iri yapraklı olan kırmızı ya da pembe çiçekli türünün yanı sıra sarı minik çiçekli olanı da vardır. Çiçek verdiği dönem 15 günde bir çiçekli bitki besini ister. Kışların çetin geçtiği bölgede bahçedeyse korunmalıdır. Çok güzel bir ev içi bitkisidir, özellikle de camlı verandalarda harikalar yaratır.